Το αίμα, χωρίς το οποίο το σώμα δεν μπορεί να λειτουργήσει, είναι ένα αρκετά πολύπλοκο όργανο/ιστός που  αποτελείται από ένα υγρό μέρος και διάφορα είδη κυττάρων του αίματος. Υπάρχουν οκτώ διαφορετικοί τύποι αίματος (ομάδες αίματος), από τις οποίες καθορίζεται η συμβατότητα μεταξύ του δότη και του δέκτη.

Ο μέσος ενήλικας διαθέτει μεταξύ τεσσάρων και πέντε λίτρων αίματος (σχεδόν δέκα μονάδες).

Μία μονάδα αίματος (σαν αυτή που δίνεις σε μία απλή αιμοδοσία) ζυγίζει περίπου 450 ml, ποσότητα η οποία δεν γίνεται αισθητή (όταν τη δίνεις) αφού αναπληρώνεται γρήγορα  από τον οργανισμό του υγιούς αιμοδότη.

Τα συστατικά του αίματος

Το αίμα στο σύνολο του (ονομάζεται "ολικό αίμα") αποτελείται από τέσσερα συστατικά -ερυθρά αιμοσφαίρια, λευκά αιμοσφαίρια, πλάσμα και αιμοπετάλια- κάθε ένα από τα οποία επιτελεί διαφορετική λειτουργία. Το προσφερόμενο αίμα διαχωρίζεται σε διάφορα προϊόντα βασιζόμενα σε αυτές τις διαφορετικές λειτουργίες, που σημαίνει ότι κάθε ασθενής θα πάρει μόνο το συγκεκριμένο συστατικό το οποίο χρειάζεται.

Η λειτουργία των διαφόρων συστατικών

• Τα ερυθρά αιμοσφαίρια μεταφέρουν οξυγόνο και διοξείδιο του άνθρακα μεταξύ των ιστών του σώματος και των πνευμόνων.
• Τα λευκά αιμοσφαίρια αποτελούν τους "στρατιώτες" του οργανισμού. Υπεύθυνοι για την άμυνα επιτίθενται και σκοτώνουν μικρόβια, ιούς και άλλους εισβολείς.
• Το πλάσμα είναι το υγρό συστατικό του αίματος. Αντιπροσωπεύει σχεδόν το μισό μίας μονάδας ολικού αίματος. Το πλάσμα περιέχει θρεπτικά συστατικά και πρωτεΐνες και χρησιμοποιείται κυρίως για τις δυνατότητες συμμετοχής στην πήξη του αίματος, στην αντικατάσταση όγκου (σε περίπτωση μεγάλης απώλειας) και για την παραγωγή λευκωματίνης.
• Τα αιμοπετάλια χρησιμεύουν για την πήξη του αίματος.

Υπάρχει υποκατάστατο του αίματος;

Δεν υπάρχει γνωστό υποκατάστατο του αίματος και δεν μπορεί να παραχθεί λόγω της μεγάλης πολυπλοκότητας του. Παρά το γεγονός ότι ο όγκος αίματος που μπορεί να χαθεί σε ένα ατύχημα, μπορεί προσωρινά να υποκατασταθεί από άλλες συνθετικές ουσίες, αυτές δεν περιέχουν τα απαραίτητα συστατικά ικανά να διατηρήσουν στη ζωή τον άρρωστο. Το αίμα του αιμοδότη μπορεί (και συχνά το κάνει) να κάνει τη διαφορά μεταξύ θανάτου και ζωής.

Ομάδες αίματος

Κάθε άνθρωπος ανήκει σε μία από τις οκτώ ομάδες αίματος.
Αυτές οι ομάδες, αποτελούν υποκατηγορίες των τεσσάρων κύριων ομάδων του συστήματος ΑΒΟ – A, B, AB ή O.
Το σύστημα ρέζους (Rh) διαχωρίζει περαιτέρω αυτές τις τέσσερεις ομάδες σε Rh θετικό (+) ή Rh αρνητικό (-), δημιουργώντας οκτώ βασικούς τύπους ή ομάδες αίματος : O-, O+, B-, B+, A-, A+, AB- ή AB+.
Η πιο συχνή ομάδα αίματος είναι η O+ και η σπανιότερη η AB-.

Τι είναι οι ομάδες αίματος;

Κάθε ερυθρό αιμοσφαίριο φέρει στην επιφάνειά του τις φυσικές χημικές ουσίες που καθορίζουν τις ομάδες αίματος.
Οι ομάδες αίματος κληρονομούνται και από τους δύο γονείς. Όλοι μας ανήκουμε σε πολλές ομάδες αίματος αλλά ευτυχώς πολύ λίγες είναι σημαντικές.
Οι πιο σημαντικές ομάδες αίματος που πρέπει να γνωρίζουμε στην εγκυμοσύνη είναι η ομάδα στο σύστημα ABO και η ομάδα του συστήματος Ρέζους (κυρίως το αντιγόνο D).

Εκτός από τις ομάδες ABO και Ρέζους (D), όλοι μας ανήκουμε και σε άλλες δευτερεύουσες ομάδες αίματος.
Δύο από τις δευτερεύουσες ομάδες αίματος που είναι σημαντικές στην εγκυμοσύνη είναι η "c" (μικρό c) και η "K" (Kell).

Εσύ ξέρεις τι ομάδα αίματος είσαι;

Έλεγχος των ομάδων αίματος
Ο προσδιορισμός της ομάδας αίματος στο σύστημα ΑΒΟ γίνεται με τη συσχέτιση ορατών συγκολλήσεων που παρατηρούνται όταν αναμιγνύεις πλάσμα, το υγρό συστατικό του αίματος, με ερυθρά αιμοσφαίρια, τα κύτταρα που μεταφέρουν οξυγόνο.
Το σύστημα Rhesus system, ανακαλύφθηκε το 1939, και βασίζεται στην παρουσία αντιγόνων – κυρίως του D αντιγόνου. Τα αντιγόνα είναι μόρια που συνδέονται σε ένα αντίσωμα. Ένας άνθρωπος μπορεί να έχει ή να μην έχει τον παράγοντα Rh (D αντιγόνο) στην επιφάνεια των ερυθρών του αιμοσφαιρίων, οπότε χαρακτηρίζεται σαν ρέζους θετικός  (Rh+) ή αρνητικός (Rh-).

Η συμβατότητα των ομάδων αίματος

Δεν είναι όλες οι ομάδες αίματος συμβατές μεταξύ τους. Αυτό οφείλεται στα διαφορετικά αντισώματα που έχει κάθε άνθρωπος ανάλογα με την ομάδα αίματος του.
Έτσι ενώ όσοι έχουν ομάδα αίματος Α έχουν στο πλάσμα τους φυσικά αντισώματα αντι-Β, η ομάδα Β έχει αντι-Α αντισώματα και η ομάδα Ο έχει αντι-Α και αντι-Β αντισώματα.

Έτσι, για παράδειγμα, εάν ένας ασθενής με ομάδα αίματος Β πάρει αίμα ομάδας Α, τα αντι-Α αντισώματα που έχει στο πλάσμα του θα καταστρέψουν τα ερυθρά Α της μονάδας αίματος που πήρε γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές αντιδράσεις μέχρι και θάνατο.

Παν-δότης και Παν-δέκτης

Όσοι έχουν ομάδα αίματος Ο θεωρούνται ως "πανδότες". Τα ερυθρά αυτών των ανθρώπων δεν έχουν το Α και Β αντιγόνο και για αυτό το αίμα τους μπορεί να δοθεί σε οποιονδήποτε ασθενή ανεξαρτήτως της ομάδας του.
Αντίθετα όσοι έχουν ομάδα αίματος AB+ είναι γνωστοί ως "πανδέκτες". Αυτοί δεν έχουν στο πλάσμα τους κανέναν από τα φυσικά αντισώματα ούτε το αντι-Α ούτε το αντι-Β και μπορούν να πάρουν αίμα από όλες τις ομάδες.

Σπάνιες ομάδες αίματος

Μερικές φορές ένας άνθρωπος μπορεί να γεννηθεί με ένα σπάνιο αντιγόνο στα ερυθρά αιμοσφαίρια του, ή χωρίς ένα αντιγόνο που υπάρχει στους περισσότερους ανθρώπους.
Αυτές οι διαφορές αναφέρονται σαν σπάνιες ομάδες αίματος και είναι δύσκολο να βρεθούν μονάδες αίματος που να ταιριάζουν (να είναι συμβατές) έτσι ώστε να μπορούν να μεταγγιστούν αυτοί οι άνθρωποι εφόσον το χρειαστούν.